• W Bałuczu w rodzinie bardzo znanej na ziemi sieradzkiej mieszkał z rodzicami młodzieniec, był bardzo przystojny i wysoki. Przed wybuchem wojny zakochał się w dziewczynie z pochodzeniem niemieckim. Była bardzo ładna i odwzajemniała jego miłość. Wspólnie spacerowali, byli zakochani. Kiedy wyznali sobie miłość, wybuchła II wojna światowa. Minął czas jakiś i zaczęła się okupacja, ale oni nie przestali się spotykać. Robili to jawnie, kochali się ponad wszystko. Wezwano go, aby stawił się u władz niemieckich i proponowano mu przyjęcie folksdojcza. Poszedł, bo za niestawienie groziła sroga kara. Podczas propozycji stanowczo im odmówił, powiedział, że jest Polakiem i woli nim pozostać. Józef powiedział szczerze, że jest Polakiem i nie może być Niemcem, bo kocha Polskę. Przyszedł do domu i myślał, że może nadal spotykać się z ukochaną. Następnie wzywano na komendę niemieckiej policji jego ukochaną. Niestety, pod groźbą śmierci dla ratowania siebie zdradziła swojego narzeczonego. Młodzieniec dostał wezwanie na gestapo pod zarzutem gwałtu na Niemce. Wieści rozeszły się po rodzinie, a jego wuj Józef Suwała chciał mu doradzić: „Zadałeś się z Niemką, uciekaj. Weź, wyrzuć swoje dokumenty, idź do lasów, kieruj sie na Wieluń do partyzantów. Ratuj się, uciekaj, ale natychmiast”. Matka powiedziała, że „Józuś niewinny, że się wytłumaczy, że to na pewno pomyłka. Nic mu nie zrobią, on kocha swoją dziewczynę”. Był niezdecydowany i posłuchał matki. Zapewne bardzo się zdziwił, że jego miłość go posądziła o gwałt. Poszedł i więcej nie wrócił, przepadł, odtąd los jego był już nieznany. Matka do końca życia nie wiedziała, jaki los spotkał jej syna. Nawet po wojnie nikt z rodziny nie znalazł po nim śladu ani jego mogiły.

     

    Bałucz – wieś leży 7 kilometrów od Łasku, przy trasie z Łasku na Szadek. Związana jest przede wszystkim z rolnictwem, położona na Wysoczyźnie Łaskiej w sąsiedztwie kompleksu leśnego. W przysiółkach Ulejów oraz Wincentów znajdują się niewielkie zasoby kopalin w postaci żwiru oraz piasku. Wieś była dawniej gminą wiejską, od XIX wieku do 1954 roku. W okresie międzywojennym gmina Bałucz należała do powiatu łaskiego w woj. łódzkim. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Składała się z 14 gromad: Bałucz, Borszewice, Dziadkowice, Karszew, Kopyść, Mostki, Przatów, Rembów, Stryje Księże, Stryje Paskowe, Wola Bałucka, Wola Stryjewska, Wrzeszczewice i Wrzeszczewice-Skrejnia. Jednostka została zlikwidowana 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin. Po ponownych zmianach od 1 stycznia 1973 roku gminy Bałucz nie przywrócono, a jej dawny obszar wszedł w skład gminy i powiatu łaskiego. W tabeli miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z 1827r. wymieniono Bałucz, że znajduje się w województwie kaliskim, obwód sieradzki, powiat szadkowski, parafia Borszewice, własność prywatna. Ilość domów 20, ludność 275 mieszkańców.

    Słownik Geograficzny podaje: Bałucz i Bałucka Wola, wieś, powiat łaski, gm. Łask, par. Borczewice, przy drodze z Łasku do Szadku, o 7 wiorstw na północ od Łasku, w niskiem położeniu wśród mokradli. Posiada urząd gminny. Bałucz gmina należy do s. g. okr. II w Wrzeszczewicach, starostwo powiatowe w Łasku, lud. 3661, rozl. 11,424 morg. Podczas spisu z 1925r.: Bałucz, wieś, folwark i kolonia, pow. łaski, gm. Bałucz. Budynki z przeznaczeniem mieszkalne: wieś 18, kolonia 29, folwark 3. Ludność ogółem: wieś 138, kolonia 211, folwark 35. Mężczyzn wieś 66, kolonia 109, folwark 19, kobiet wieś 72, kolonia 102, folwark 16. Ludność wyznania rzymskokatolickiego wieś 126, kolonia 182, folwark 31, ewangelickiego wieś 8, kolonia 29, folwark 3, prawosławnego wieś 4, folwark 1. Podało narodowość: polską wieś 127, kolonia 182, folwark 30, niemiecką wieś 8, kolonia 29, folwark 4, rosyjską wieś 3, folwark 1. Spis w 1925r.: Wincentów, kol., pow. łaski, gm. Bałucz. Budynki z przeznaczeniem mieszkalne 17. Ludność ogółem: 128. Mężczyzn 56, kobiet 72. Ludność wyznania rzymskokatolickiego 128. Podało narodowość: polską 128.

     

    Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości Bałucz (Balucz) pochodzi z 1398r. W średniowieczu osada ta była jedną z ważniejszych dla rodu Korablewskich herbu Korab. W 1450 roku właścicielem Bałucza był Piotr Korablewski, który w 1497 roku przepisał osadę swojej córce Małgorzacie Wroniawskiej z zapewnieniem sobie wycugu (córka zobowiązywała się utrzymywać ojca w swoim domu i zapewnić mu potrzeby związane z wyżywieniem i ubraniem). Piotr zmarł w 1499 roku, więc wieś stała się własnością rodu Wroniawskich, a gospodarzem był mąż Małgorzaty – Marcin. W niedługim czasie zmienia się właściciel, został nim wymieniony w 1569 roku Zygmunt Kwiatkowski de Bałucz. Nieznane są okoliczności przejęcia Bałucza przez ród Kwiatkowskich o przydomku Jaxa herbu Gryf. Kwiatkowice jest to wieś książęca, którą Leszek Czarny, książę krakowski i sieradzki, w 1280r. nadał Jaxie z Miechowa za zasługi dla kraju, protoplaście Jaxsów Kwiatkowskich de Kwiatkowice. Zajmowali oni wysokie urzędnicze stanowiska. Posiadali dobre znajomości, niemałe dobra i majątki. W XV wieku zaczęli wykorzystywać swój status i pozycję. Prowadzili rabunkowe działania, zatrzymanie dóbr, mieli dużo zatargów z mieszczanami Lutomierska, Szadku itp., a także z kmieciami z Leśnicy i okolicznych wsi. Mieli też i dobre cechy, byli zasłużonym rodem dla Polski. Byli fundatorami klasztoru, kościołów i kaplic. Walczyli w wojnach z wrogami ojczyzny. Wspomagali zubożałe rody, możliwe, że i zwykłych mieszkańców wsi. Bałucz dziedziczył Jan, syn Zygmunta Kwiatkowskiego i jego żony z domu Mączyńskiej. Był żonaty z Anną Chojnowską, miał synów bliźniaków urodzonych w 1609r. Albert (Wojciech) żonaty z Katarzyną Gajewnicką z Gajewnik oraz Świętosław, dziedzic Bałucza, żonaty z Leonorą Wolską. Syn Świętosława Jan, który poślubił Małgorzatę, wymieniany jest jako kolejny właściciel, ale ojciec i stryj mieszkają w Bałuczu. Po nich w aktach parafialnych występują synowie Wojciecha: Stefan urodzony w 1639 roku, który żeni się w 1665 roku z Anną Ciemieńską ze Stryj Białych. Stanisław urodzony w 1646 roku żeni się z Elżbietą Raczeńską ze Sromutki. Wojciechowi w 1684 roku rodzi się jeszcze jeden syn Rafael. Do rodziny wszedł jeszcze Jan Wolski dzierżawca Krokoszyc i Woli Krokockiej, żeniąc się z Urszulą Kwiatkowską, córką Świętosława. Jest to kolejny ożenek z Wolskimi, ponieważ córka Zygmunta Agnieszka Kwiatkowska była żoną Jana Wolskiego – wymienieni w 1590 roku w księgach grodzkich sieradzkich.

    Bałucz stopniowo zostaje dzielony między rodzinę i zapewne jest rozbudowywany. Możliwe, że istnieje tu kilka drewnianych budynków dworskich przez Kwiatkowskich zamieszkałych. Ostatni wymienieni Kwiatkowscy z okolicy (z zapiskiem szlachectwa) to Stanisław z żoną Agnieszką, mieszkali do około 1800 roku po sąsiedzku w Kopyści. Po rozdrobnieniu Bałucza około 1700 roku następuje zmiana. Właścicielami są już zupełnie inne rodziny. Cząstkowym właścicielem jest Sebastian Stokowski herbu Jelita, żonaty z Rozalią Janikowską. Zmarł w wieku 70 lat w Bałuczu w 1768 roku. Po nim jego część dziedziczy syn Jan żonaty z Konstancją Bielską, jedna z ich córek wyszła za mąż za Jakuba Grabskiego herbu Pomian. Jako właściciel jest też wymieniony Antoni Stokowski urodzony w 1739 roku. Drugim współwłaścicielem cząstkowym jest Marcin Straszewski herbu Radwan, żonaty z Agnieszką Ulatowską. W 1760 roku wymieniany jest Walerian Straszewski, żonaty z Marianną Stokowską. Następna cześć Bałucza była w posiadaniu Antoniego Otockiego herbu Dołęga (żonaty z Agnieszką Kopydłowską). Tę część odziedziczył Roch Otocki żonaty z Konstancją Wierzchlejską. Mieszkał tu też Kazimierz Wężyk herbu Wąż, podczaszy dobrzyński z żoną Marianną Wierzchlejską, która we dworze urodziła syna Michała Ludwika Franciszka w 1784 roku oraz Teofila Aleksandra Jerzego w 1786 roku. Wężyk też miał udziały w części Bałucza. Kolejną część posiadał Maciej Wierusz Kowalski (herbu Wierusz) – jest wymieniany jako posiadacz dworu w Bałuczu. Był żonaty z Wiktorią Rozciszewską. Mężem Katarzyny Kowalskiej z Wieruszy był Maciej Starzyński, dlatego ostatnia część jest w posiadaniu Stanisława Starzyńskiego herbu Lis, a po nim syna Antoniego. Antoni w 1766 roku w Borszewicach bierze ślub z Marianną Ostrowską. Felicjan Otocki, sędzia pokoju, sprzedaje część wsi Ksaweremu Dunin-Wąsowiczowi herbu Łabędź z Mikołajewic. Część po rodzinie Stokowskich dostaje się w ręce Antoniego Bieleckiego, a po jego śmierci rodzina sprzedaje majętności Wincentemu Kobyłeckiemu herbu Godziemba za 57.330 zł. Od imienia Kobyłeckiego powstaje wieś Wicentów, którą on sam założył. Wincenty bierze ślub w 1853r. z Julianną Chrzanowską. Z Wenacją Dunin-Wąsowicz w 1832 roku żeni się magnat Władysław Walewski herbu Pierzchała (columna). Zamieszkał w Bałuczu, gdzie urodził mu się syn (sześciu imion) Józef Franciszek Xawery Nepomucen Władysław Zdzisław. Zaczął tytułować się jako dziedzic Bałucza, lecz około 1836 roku przeprowadza się i zostaje dziedzicem Wólki Czarnyskiej koło Kwiatkowic. W 1850 roku część majątku po Kobyłeckim zostaje wystawiona na sprzedaż na licytacji spadkowo-sądowej. W kolejnym roku toczą się postępowania spadkowe po Elżbiecie z Otockich Kobyłeckiej co do tytułu współwłasności wsi oraz po zgonie Waleryi Kobyłeckiej toczy się postępowanie spadkowe po niej jako współwłaścicielce dóbr Bałucza i pozostałych części. Kolejnym właścicielem części Bałucza był Otto Leo de Oettingen, po zgonie którego w 1857 roku toczyły się sprawy spadkowe i sprzedaże. W 1885 roku folwark Bałucki zostaje sprzedany. W dobrach bałuckich (zapewne drogą kupna) zamieszkali von Struwowie von Ettingier, którzy utrzymują folwark do 1900 roku. W kolejnych latach majątek Bałucza jest w posiadaniu Włodzimierza Wyganowskiego herbu Łodzia, a w 1937 roku folwark i 204 ha ziemi to własność Otto Hofmana, który gospodarzy jeszcze do II wojny światowej. Po II wojnie 6 majątków ziemskich na tym terenie zostało rozparcelowanych.

     

    Zapewne stał tu dwór, o którym pisano w 1789r., a po którym nie ma jakiegokolwiek śladu. Było też potężne gospodarstwo – folwark. Na pewno podczas rozdrobnienia majątku było tu więcej domów szlacheckich. Od Bałucza już w 1499 roku zostaje odłączona wieś Wola Bałucka, którą przejął Jarosław Łaski. Wiemy, że przysiółek Wincentów założył Kobyłecki, nie wiemy natomiast, kiedy powstała Kolonia. Zapewne przekształcono Bałuckie holendry (Olendry), które były wymieniane już na przełomie XVIII/XIX wieku. Osiedlano w tej wsi osadników z Holandii i Niemiec (olęder – osadnik z Niderlandów lub na prawie olęderskim). Młynisko to część powstała od młyna – wiatraka, który mełł zboże na wzniesieniu na zachodnim krańcu wsi. Pod Bałuczem znajduje się jeszcze jeden przysiółek Ulejów.

    Jakie były losy mieszkańców Bałucza w odległych latach? Tego już się nie dowiemy. Ekonomem w 1808 roku był Kazimierz Łada, a Szymon Kołodziej był sztelmachem. Mieszkał tu Ignacy Loda (prawdopodobnie wcześniejsze nazwisko rodu to Łodzia), podporucznik wojsk polskich, posesor dzierżawny części wsi Bałucz. Mieszkał tu też szlachcic Józef Korzeniecki oraz Ignacy Laskowski, leśniczy Borów Bałuckich – wymienieni w księgach parafialnych w 1810 roku. Posesorem zastawnym części Bałucza był wtedy Franciszek Zaborowski. W 1820 roku włodarzem był Stanisław Kiełczewski, rok później został ekonomem. Potem lasów pilnował leśniczy Jakub Szymański, a konie podkuwał kowal Franciszek Dalikowski. We dworze posiłki gotował kucharz Bogusław Bitrowicz, a w gościńcu Mikołaj Łebkowski. W 1825 ogrodowym był Antoni Gołąbski, a porody przyjmowała akuszerka Barbara Wawrzyniak. Właścicielem pół huby gruntu, domu i wiatraka w Bałuczu był Wojciech Wilczyński, zmarł w 1862 roku. Młyn w późniejszych latach miał spłonąć od uderzenia pioruna podczas burzy. Znajdowała się tu też fabryczka, którą założył Antoni Treger. Dzierżawcą folwarku w 1860 roku był Józef Lebelt.

    Lata zaborów, z którymi mierzyli się mieszkańcy, to narzucanie woli carskiej, próba wynarodowienia Polaków. Po powstaniu styczniowym narzucono język rosyjski w urzędach i szkołach. I wojna światowa dała się we znaki mieszkańcom. Na okolicznych polach toczyły się krwawe walki podczas „Bitwy o Łódź”, czego dowodem jest cmentarz w przysiółku Bałucza – Ulejowie. Pochowanych jest tu 360 żołnierzy armii austro-węgierskiej, niemieckiej i rosyjskiej, poległych w czasie bitew, które toczyły się w ostatnich miesiącach 1914 roku. Były tu też pochówki kilkunastu Niemców z II wojny światowej, niedawno ekshumowanych. Podczas wojny większość tutejszych mieszkańców pochodzenia niemieckiego niechlubnie zapisała się w historii Polski. Wraz z osadnikami niemieckimi z Okupa, Anielina i Rokitnicy tworzyli V kolumnę. Dzięki nim okupant miał bardzo dobre rozeznanie o Polakach. Byli też tacy, co mimo korzeni niemieckich, pomagali społeczeństwu polskiemu, oni mogli spokojnie pozostać po wojnie w ojczyźnie.

    Tu urodził się Marian Grabski („Spec”), był oficerem AK. Razem z bratem Henrykiem ps. „Klin” walczył z okupantem nie tylko podczas wojny, ale i po. Był zaangażowany w powojenne działania dywersyjne grupy, którą sam założył w czerwcu 1945r. Działania prowadzono pod nazwą Grupa Egzekucyjna Narodowych Sił Zbrojnych pod kryptonimem „Błyskawica”. Organizacja por. „Speca” została zlikwidowana 1 września 1945r. po uprzednim rozpracowaniu agenturalnym. Wprowadzono w jego szeregi agenta Urzędu Bezpieczeństwa. 29 września 1945r. Wojskowy Sąd Okręgowy w Łodzi orzekł pięć wyroków śmierci, cztery z nich wykonano. Wśród straconych był główny oskarżony sierżant d-ca M. Grabski „Spec”.

     

    1 września 1901 roku powołano do życia ludową szkołę we wsi Bałucz w guberni piotrkowskiej Nadwiślańskiego Kraju. Budynek był nowy z czerwonej cegły, kryty papą. W jednoklasowej szkole nieobowiązkowej uczono w języku rosyjskim. Część pomieszczeń od zachodu zajmowała carska policja. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę otwarto czteroklasową, a w 1933 roku sześcioklasową szkołę podstawową, powszechną, bezpłatną i obowiązkową. Podczas okupacji Bałucz znajdował się w obrębie tzw. Kraju Warty. Nauka w szkole była nieobowiązkowa. Uczono po niemiecku ze standardami i warunkami okupanta. W szkole urzędowała żandarmeria, a w 1940 roku jedno z pomieszczeń przeznaczono także na urząd stanu cywilnego. Po zakończeniu wojny na hektarowej działce wyznaczonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych 17.02.1947r. postanowiono wybudować szkołę powszechną. Uczono w systemie siedmioklasowym. Około 1970 roku przekształcono na szkołę podstawową ośmioklasową. W 1976 roku dobudowano pomieszczenie w celu przyjęcia dzieci do klas zerowych. Kolejna rozbudowa była w 1982 roku, kiedy wybudowano zastępczą salę gimnastyczną. W 1986 powstał społeczny komitet rozbudowy szkoły. Swój wkład wnieśli mieszkańcy w czynach społecznych, z pieniędzy pozyskiwanych od państwowych zakładów z regionu oraz przy wsparciu władz gminnych i pedagogicznych. Rozbudowę zakończono z dniem otwarcia (1.IX.1992r.), a rok później otwarto salę gimnastyczną. Od 2002 szkoła była sześcioklasowa, a po ostatniej reformie, gdy zlikwidowano gimnazja, jest pełna ośmioklasowa. Właśnie dobiega końca termomodernizacja tej placówki dzięki urzędującemu burmistrzowi.

     

    Ochotnicza Straż Pożarna w Bałuczu została założona 14 czerwca 1922 roku. Głównym inicjatorem jej powstania był ks. Stanisław Królak, ówczesny proboszcz parafii Borszewice. Remiza strażacka powstała na terenie podarowanym przez dziedzica majątku Otto Hoffmana. Budynek został wybudowany z drewna, składał się z sali widowiskowej oraz pomieszczeń przeznaczonych na przechowywanie sprzętu pożarniczego. Obiekt służył wszystkim miejscowym organizacjom społecznym oraz urzędowi gminy. Tutaj odbywały się zebrania, spotkania towarzyskie i zabawy. W 1965 roku została oddana do użytku nowa strażnica murowana, która służy strażakom oraz całej społeczności wiejskiej do dnia dzisiejszego. W 2000 roku została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Straż do dziś bierze udział w ratowaniu ludności, ich dobytków, gaszeniu pożarów.

    W centrum wsi znajdował się teren produkcyjno-usługowy, m.in. sklepy, była baza po spółdzielni „Rolnik”, poczta, stacja paliwowa. Pozostał wiejski ośrodek zdrowia z podstawową opieką medyczną i stomatologiczną, ujęcie wody. W okolicach szkoły podstawowej na powierzchni około 8 ha znajduje się kompleks sportowy, na terenie którego obok istniejącego boiska szkolnego znajdą się boiska do piłki nożnej, stadion do lekkoatletyki. Ponadto na terenie szkoły jest sala gimnastyczna.

    Stowarzyszenie Ludowy Klub Sportowy Bałucz działa od 1990 roku. Swoją działalność opiera na współpracy ze społecznością szkolną w zakresie działalności sportowej i kulturalnej. Klub stworzył dwie drużyny piłkarskie z różnych grup wiekowych. Największym osiągnięciem klubu jest zajęcie I miejsca w sieradzkiej lidze okręgowej i awansowanie do IV ligi. Nadal są dobre warunki i zainteresowania na popularyzację piłki nożnej wśród młodzieży Bałucza.

    Podstawową działalnością na terenie wsi jest rolnictwo, które jest nastawione głównie na produkcję roślinną (zboża oraz ziemniaki) i zwierzęcą (bydło mleczne i chów trzody chlewnej). Ponadto na niewielkim obszarze znajdują się sady wiśniowe oraz plantacje truskawek czy warzyw. Wieś jest w pełni zwodociągowana.

    Obecnie sołtysem sołectwa Bałucz jest Kamila Sowała, a jej poprzednikiem (przez 9 lat) był Zygmunt Gromada. W sołectwie razem z przysiółkami na koniec 2018 roku mieszkało 407 osób, z czego w Bałuczu 86 osób, w Koloni Bałucz 145, w Młynisku 84 osoby, w Ulejowie 36 oraz w Wicentowie 56 osób.

    Grzegorz Groblewski

    cmentarzcmentarz1 Wzgórze w Młyńsku, gdzie był wiatrak (Bałucz)

    Udostępnij